जागतिक मेरुदंड (स्पाइन) दिवस २०२४: "मणक्याची काळजी घ्या"
दरवर्षी १६ ऑक्टोबरला जागतिक मेरुदंड दिवस (World Spine Day) साजरा केला जातो. याचा उद्देश म्हणजे पाठीच्या दुखण्यामुळे होणाऱ्या समस्या आणि त्या दूर करण्यासाठी उपाय याबद्दल जनजागृती करणे. यंदाचा विषय आहे “मणक्याची काळजी घ्या” (Support Your Spine), जो आपल्या पाठीला होणाऱ्या त्रासांकडे लक्ष देण्याचा आणि त्यासाठी योग्य पद्धतींचा अवलंब करण्याचा संदेश देतो. बदलत्या जीवनशैलीमुळे आणि चुकीच्या सवयींमुळे पाठीच्या त्रासाचं प्रमाण वाढत आहे, ज्यामुळे लोकांच्या आयुष्यात मोठे शारीरिक आणि मानसिक अडथळे येत आहेत.
मणक्याचं महत्त्व काय आहे?
मेरुदंड म्हणजे आपल्या शरीराचा आधारस्तंभ. हा संरचना, स्थिरता आणि हालचाल यासाठी आवश्यक आहे. मेरुदंड आणि त्यास जोडलेले स्नायू आपल्याला उभे राहणे, वाकणे, वळणे आणि इतर हालचाली करण्यास मदत करतात. म्हणूनच त्याची काळजी घेणे अतिशय महत्त्वाचे आहे. पाठीचे आरोग्य बिघडल्यास रोजच्या दिनचर्यामध्ये अडचणी निर्माण होऊ शकतात, म्हणून योग्य काळजी घेणे गरजेचे आहे.
मणक्याचे आरोग्य टिकवण्यासाठी हालचाल आवश्यक आहे
मणक्याला निरोगी ठेवण्यासाठी हालचाल आवश्यक असते. आपण दिवसात किती तास बसून काम करतो, यावर आपल्या पाठीच्या कण्यावर खूप प्रभाव पडतो. दीर्घकाळ बसल्याने कडकपणा आणि ताण येऊ शकतो, त्यामुळे नियमित हालचाल केली नाही, तर पाठीच्या दुखण्याची समस्या वाढते. चालणे, स्ट्रेचिंग, योगासने, ताकद वर्धक व्यायाम आणि पोहणे यांसारख्या नियमित हालचालींनी स्नायूंना लवचिकता आणि मजबुती मिळते. या प्रकारच्या व्यायामामुळे पाठीच्या आरोग्यावर परिणाम होणाऱ्या तणावाचा प्रभाव कमी होते, रक्ताभिसरण सुधारते, आणि मणक्याच्या स्नायूंना पाठबळ मिळते.
वैयक्तिक व्यायाम पद्धती
सुरुवातीला आपली सध्याची स्थिती आणि शारीरिक क्षमतांचा विचार करणे महत्त्वाचे आहे. विशेषत: जर पूर्वीच्या काळात पाठीच्या दुखण्यामुळे त्रास झाला असेल, तर योग्य मार्गदर्शन घ्यावे. हलक्या प्रकारच्या व्यायामांनी सुरुवात करावी, जसे की चालणे, एरोबिक्स, किंवा स्ट्रेचिंग. त्याचबरोबर योग, पिलेट्स यांसारख्या मुद्रांवर आधारित व्यायामही लाभदायी ठरू शकतात. ज्यांना आधी पाठीच्या गंभीर समस्या आहेत, त्यांनी लो इम्पॅक्ट व्यायामांचा अवलंब करावा.
पाठीसाठी योग्य एर्गोनॉमिक्स
पाठीच्या आरोग्यावर आपली दिनचर्या, आसन आणि कामाची सवय यांचा प्रभाव होतो. चुकीचे आसन किंवा अयोग्य पद्धतीने काम केल्यास पाठीवर ताण पडतो. काही गोष्टींची काळजी घेतल्यास हा ताण कमी करता येतो, जसे की:
- डेस्कवर काम करताना लंबर सपोर्ट वापरणे.
- दर ४० मिनिटांनी उठून हालचाल करणे.
- योग्य प्रकारचे फुटवेअर वापरणे.
- पाठीला आधार देणाऱ्या गाद्या व उशांचा वापर करणे.
- वस्तू उचलताना योग्य पद्धत वापरणे.
आरोग्य राखण्यासाठी महत्त्वाच्या सवयी
पाठीचा ताण कमी करण्यासाठी दैनंदिन जीवनात काही साध्या सवयी अंगीकारणे आवश्यक आहे. या सवयींमुळे पाठीचे दीर्घकाळ संरक्षण होऊ शकते:
- पर्याप्त हायड्रेशन: दररोज भरपूर पाणी पिणे महत्त्वाचे आहे. यामुळे स्पाइनल डिस्क निरोगी राहतात.
- वजन नियंत्रण: जास्त वजनामुळे पाठीवर ताण येतो, म्हणून निरोगी वजन राखणे आवश्यक आहे.
- धुम्रपान टाळा: धुम्रपानामुळे पाठीच्या ऊतींना ऑक्सिजन कमी मिळतो, ज्यामुळे डिस्कची झीज होते.
- योग्य पादत्राणे: आधार देणारे बूट पाठीचा ताण कमी करतात.
- चांगल्या आसनांचा सराव करा: उभे राहताना किंवा बसताना पाठीला योग्य आधार मिळाला पाहिजे.
- तणावाचे नियोजन: तणावामुळे मणक्यावर ताण येतो, त्यामुळे विश्रांती महत्त्वाची आहे.
- योग्य झोप: दररोज ७-९ तास झोप आवश्यक आहे.
व्यायामाचे महत्त्व
सर्व वयोगटांतील लोकांसाठी नियमित हालचाल आवश्यक आहे. लहान मुलांमध्ये खेळामुळे शरीराच्या मजबुतीची आणि लवचिकतेची वाढ होते. पौगंडावस्थेत ताकद आणि लवचिकता वाढवण्यासाठी शारीरिक हालचालींचे महत्त्व आहे. तसेच वृद्धावस्थेत संतुलन राखणे आणि पडणे टाळण्यासाठी नियमित व्यायाम आवश्यक ठरतो.
तुमचे वय किंवा क्षमता काहीही असो, आपल्या जीवनशैलीमध्ये हलचालींचा समावेश करणे खूप महत्त्वाचे आहे. शालेय खेळांमध्ये सहभागी होणे, कुटुंबासोबत चालायला जाणे, योग सत्रात सामील होणे हे आपल्या दिनचर्येत एकात्मिक करणे गरजेचे आहे.
जागतिक स्पाइन दिनानिमित्त डॉ. किरण शेटे, संस्थापक, संचालक, स्पाइनलॉजी क्लिनिक यांचा संदेश:
“या जागतिक स्पाइन दिवशी तुमच्या पाठीला चांगले ठेवण्यासाठी योग्य हालचालींना जीवनाचा भाग बनवा. शारीरिक हालचाली तुमच्या जीवनशैलीत सहजपणे मिसळून जाऊ शकतात. मुलांना आणि वृद्धांना याचे महत्त्व पटवून द्या आणि त्यांना सुदृढ जीवनासाठी प्रेरित करा.”
स्पाइन संदर्भातील अधिक माहितीकरिता - स्पाइनलॉजी क्लिनिक, पहिला मजला, विद्या बिल्डिंग, सर्जा हॉटेल शेजारी, औंध,पुणे - ४११००७. इथे भेट देऊ शकता.
